تراشکاری یکی از حیاتی‌ترین فرآیندهای صنعتی است که در تولید قطعات دقیق و با کیفیت نقش مهمی ایفا می‌کند. دستگاه تراش به عنوان یکی از ابزارهای اصلی این فرآیند، با دقت و مهارت قطعات فلزی و غیرفلزی را شکل داده و آماده مصرف می‌سازد. اما این دستگاه پیچیده از چه اجزایی تشکیل شده و هر کدام از این اجزا چه وظایفی بر عهده دارند؟
در این مقاله، شما را با ۷ جزء اصلی دستگاه تراش آشنا خواهیم کرد و توضیح خواهیم داد که چگونه این اجزا با هماهنگی کامل، عملیات تراشکاری را به شکلی بی‌نقص به انجام می‌رسانند. اگر به دنبال درک بهتر از این دستگاه و توانایی‌های آن هستید، مطالعه ادامه این مطلب را از دست ندهید؛ زیرا تراشکاری بدون شناخت دقیق اجزای دستگاه آن، همچون راه رفتن در تاریکی است.
دستگاه تراش
دستگاه تراش، یکی از ابزارهای بی‌بدیل در صنعت است که به عنوان هنرمندی ماهر در تراشکاری و شکل‌دهی به فلزات و مواد مختلف ایفای نقش می‌کند. وظیفه اصلی این دستگاه، تراش قطعات فلزی از طریق فرآیندی به نام براده‌برداری است که در آن قطعه با چرخش مداوم، به شکل دلخواه در می‌آید.
در دنیای امروز، با ظهور مواد جدید مانند پلاستیک‌ها و پلیمرها، کاربری دستگاه تراش فراتر از فلزات رفته و به دیگر مواد نیز تسری یافته است. این دستگاه با طراحی هوشمندانه‌ای که دارد، از یک نگهدارنده مرکزی بهره می‌برد تا عملیات تراشکاری را با دقت و سهولت بیشتر به انجام رساند. در حقیقت، دستگاه تراش، پلی میان خلاقیت و صنعت است که مسیر تولید قطعات پیچیده را هموار می‌سازد.
کاربرد دستگاه تراش
ابزارهایی که در صنعت برای تراش یا برش مواد به کار می‌روند، می‌توانند به سادگی یک مته باشند یا پیچیدگی خاصی داشته باشند. ابزارهای پیچیده‌تر، برخلاف نمونه‌های ساده، از ساختار و فرآیندهای فنی دقیق‌تری برخوردارند. ماشین تراش نیز در زمره این ابزارهای پیچیده قرار می‌گیرد.
به عنوان یکی از ماشین‌آلات صنعتی، ماشین تراش نه تنها برای تراشکاری، بلکه برای برش قطعات بدون براده‌برداری نیز کاربرد دارد و نقش مهمی در ساخت و تولید قطعات دوار ایفا می‌کند. از هر قطعه دواری که در اطراف خود می‌بینید، می‌توان گفت ردپای ماشین تراش در فرآیند تولید آن نمایان است؛ چرا که این دستگاه، هنرمندی است که هر قطعه‌ای را با چرخش و دقتی خارق‌العاده شکل می‌دهد.
نحوه عملکرد دستگاه تراش
عملکرد ماشین تراش به گونه‌ای است که در ابتدای کار، قطعه به‌طور دقیق درون دستگاه ثابت می‌شود. پس از آن، دستگاه با چرخش حول محور شفت شروع به حرکت می‌کند. این حرکت دورانی همراه با وارد آمدن فشار به ابزار برنده، سبب براده‌برداری از قطعه و تولید محصول نهایی می‌شود. جالب است بدانید که در این فرآیند، ابزار برنده ثابت است و در واقع این شفت چرخان است که وظیفه برش قطعه را بر عهده دارد.
نکته مهم در تنظیم ماشین تراش، کنترل سرعت چرخش قطعه است که بر اساس “دور بر دقیقه” قابل تغییر است. همچنین، جنس ابزار برنده باید همواره از جنس قطعه کار سخت‌تر باشد تا نه تنها برنده دچار ساییدگی و آسیب نشود، بلکه بتواند محصولی صاف و دقیق به دست آورد.
فرآیند برش در ماشین تراش به صورت خطی و در موازات قطعه انجام می‌شود، به همین دلیل این دستگاه عمدتاً برای قطعاتی مناسب است که قابلیت چرخش داشته و بدون لبه‌های تیز یا فرو رفتگی باشند. به عبارت دقیق‌تر، قطعه کار باید دارای حجمی دوار باشد؛ بدین معنا که شکل آن از چرخش حول محور خود به وجود آمده باشد، مانند مخروط یا استوانه. در اینجا، ماشین تراش همچون دست توانای صنعتگر، قطعه را با دقتی بی‌نظیر به فرم ایده‌آل می‌تراشد و هنر خویش را در خلق هندسه دوار به نمایش می‌گذارد.
7 جزء اصلی دستگاه تراش
دستگاه تراش از اجزای متعددی تشکیل شده که هر کدام با دقت و هماهنگی در خدمت فرآیند تراشکاری قرار می‌گیرند:
- قسمت ریلی
- الکتروموتور
- جعبه دنده اصلی
- محور اصلی
- سه نظام
- جعبه دنده پیشروی
- قوطی حرکت
- دستگاه مرغک
- سیستم خنک‌کننده
- تابلو برق
- کلیدهای راه‌اندازی
- اهرم کلاچ
این ترکیب از قطعات، همچون یک ارکستر هماهنگ، ماشین تراش را به ابزاری قدرتمند و دقیق تبدیل می‌کند. در ادامه، نگاهی به برخی از این اجزا خواهیم داشت تا نقش حیاتی آن‌ها را در فرآیند تراشکاری بهتر بشناسیم. هر کدام از این اجزا، همچون قطعه‌ای از یک پازل بزرگ، برای تکمیل این شاهکار صنعتی نقش‌آفرینی می‌کنند.
قسمت ریلی دستگاه تراش
ریل دستگاه تراش، همان مسیری است که قطعه و ابزارها بر آن جای می‌گیرند و با حرکت خطی دقیق، فرآیند برش را هدایت می‌کنند. این ریل، همچون ستون فقرات دستگاه، تمامی اجزا را در یک مسیر مشخص و هماهنگ به حرکت وامی‌دارد.
پایه‌ها و ریل دستگاه از آلیاژی خاص به نام چدن ساخته شده‌اند؛ ماده‌ای مستحکم و مقاوم که همچون قلب تپنده ماشین تراش، تضمین‌کننده استحکام و دقت در هر حرکت برشی است.
الکتروموتور دستگاه تراش
الکتروموتور، قلب تپنده ماشین تراش است که با تنظیم میزان چرخش قطعه کار، نقشی حیاتی در عملکرد دستگاه ایفا می‌کند. این موتور سه‌فاز، با تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی، حرکت را به‌وجود می‌آورد و نیرویی پویا را برای چرخش دقیق قطعات فراهم می‌کند.
جعبه دنده اصلی
جعبه دنده اصلی، تنظیم‌کننده سرعت تراشکاری است. در حقیقت، پیش از آنکه نیروی تولید شده توسط الکتروموتور به قطعه برسد، از دل جعبه دنده عبور می‌کند. چرخ‌دنده‌های این جعبه دنده، بنیان چرخش دستگاه را شکل می‌دهند و با هماهنگی بی‌نقصی، سرعت و دقت تراش را کنترل می‌کنند.
محور اصلی
محور اصلی، یکی از اجزای کلیدی جعبه دنده است که به‌عنوان نگهدارنده قطعه کار عمل می‌کند. این محور همچون واسطه‌ای بین جعبه دنده و قطعه، نیروی دورانی را از چرخ‌دنده‌ها به قطعه انتقال می‌دهد و آن را برای چرخش آماده می‌کند. محور اصلی، همان نگهدارنده‌ای است که قطعه روی آن سوار می‌شود تا دوران و تراش دقیق صورت گیرد.
دستگاه مرغک
دستگاه مرغک زمانی به کمک می‌آید که قطعات بلند یا فرآیند سوراخ‌کاری در پیش باشد. این ابزار هوشمند، در سمت راست دستگاه تراش قرار گرفته و با دقت تمام، قطعات بلند را در جای خود ثابت نگه می‌دارد، تا عمل تراش یا سوراخ‌کاری با ظرافت کامل انجام شود. مرغک همچون نگهبانی است که قطعه را در طولانی‌ترین مسیرها نیز بی‌وقفه همراهی می‌کند.
کلیدهای راه‌اندازی
کلیدهای راه‌اندازی دستگاه تراش، در بالای محل نصب جعبه دنده به چشم می‌خورند و هر یک از این کلیدها وظیفه‌ای خاص را بر عهده دارد. این کلیدها، فرمان‌دهندگان حرکت دستگاه هستند که با دقت و هماهنگی، عملیات تراش را هدایت می‌کنند.
اهرم راه‌انداز
در نهایت، اهرم راه‌انداز یا کلاچ، فرمان آغاز یا توقف عملیات تراشکاری را صادر می‌کند. این اهرم با سه وضعیت قابل تنظیم، نقش کلیدی در کنترل دستگاه ایفا می‌کند. در وضعیت میانه، دستگاه در حالت خلاص قرار دارد. با پایین آوردن اهرم و روشن کردن الکتروموتور، محور اصلی و سه‌نظام در یک جهت به چرخش درمی‌آیند. برای دوران در خلاف جهت، اهرم باید در بالاترین وضعیت قرار گیرد. اهرم کلاچ همچون کلید جادویی است که به دستگاه زندگی می‌بخشد و کنترل بی‌نظیر بر عملیات تراش را فراهم می‌آورد.
انواع دستگاه تراش
دستگاه‌های تراش به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام برای نیازهای خاصی طراحی شده‌اند. یکی از این انواع، ماشین تراش نجاری است که برای تراش و برش قطعات چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نوع دیگر، دستگاه تراش فلزکاری است که به طور خاص برای تراش فلزات طراحی شده و به دلیل سختی بیشتر مواد فلزی، از برنده‌ای قوی‌تر بهره می‌برد. این دستگاه‌ها برای برش فلزاتی همچون آلومینیوم و فولاد، نقشی کلیدی ایفا می‌کنند.
سومین نوع، دستگاه تراش شیشه است که در ساخت عینک و ابزارهای شیشه‌ای کاربرد دارد. این دستگاه‌ها برای برش و شکل‌دهی به شیشه با دقتی بی‌نظیر طراحی شده‌اند. از تراش چوب تا فلز و شیشه، این دستگاه‌ها با تنوع خود، دنیای صنعتی را به زیبایی و دقت می‌آفرینند.